Tôi trải tập nhật ký
trước mặt. Ám ảnh về sự sống không sống, về sự chết không chết cứ tròng
trành trong trí óc. Về khái niệm như thiên đàng địa ngục, tội lỗi lương thiện,
thù hận yêu thương... trổi lên rối tung.
Từ ấu thơ, đời sống tinh thần tôi đã
là một mảnh đất trơ trọi khuất biệt. Tôi chưa bao giờ tin ai theo ai. Dĩ nhiên
đã có lúc tôi đắm đuối về một tư tưởng của thiên hạ, ngỡ như mình đã bị
chinh phục. Những lần như thế, tôi như đã tìm được điểm tựa để lý giải về
những điều mà tôi hoài nghi. Nhưng rồi đâu vào đó. Chỉ sau một thời gian, suy
nghĩ của tự thân tôi bỗng đột khởi đánh bạt những điều mà tôi đã chấp nhận. Ðiều mà
hôm qua tôi thấy đúng, thì hôm nay tôi thấy tuy không sai nhưng đã lấp lửng chông
chênh. Tôi vẫn thấp thỏm. Mình là mình. Mình không phải là mình. Tuy cách ly
độc lập nhưng tôi vẫn còn non, chưa sáng chưa vượt, chưa tạo cho chính tâm một
vị thế an hòa. Tôi không phải kẻ nặng suy tưởng, dùng trí tuệ như một phương
cách lập ngôn lập thuyết. Những tư tưởng tiền nhân còn đọng trên kinh sách mà
tôi đã đọc đã tìm hiểu. Tôi thấy cách lý giải nào cũng hợp lý hợp lẽ trên một
chừng mực nhất định. Ðối tượng bao giờ cũng là con người với những mâu thuẫn
nan giải. Tôi nghĩ con người là sinh vật cao cấp, tối thượng được tạo hóa dựng
đặt, để cai quản sở hữu mặt đất. Ðó là trách vụ lớn. Nhưng con người đã mê chấp
vong thân. Bởi vì lắm kẻ sống được như con người chưa trọn. Họ đã mưu toan muốn
vượt giới hạn người để tự thăng hóa thành thánh thần. Theo tôi đây là đầu mối
của hỗn loạn. Có cách sống nào đẹp hơn là nhận định đúng thế phận của mình giữa
mặt đất để rồi bình thản thong dong.
Lắm lúc tôi cũng bị đay nghiến bởi chính mình. Tôi chưa tìm ra được một cách lý
giải thích hợp rồi nương vào đó như một định đề để giải quyết những dằn vặt
trong suy tư. Ðối với tôi, tinh hoa kinh nghiệm của tiền nhân chỉ nên dùng để
kiểm chứng đường sống mình. Nó không phải là ngọn đèn dẫn đến chân lý. Tôi nhìn
đó như là bầu bạn đồng hành. Nếu như chung quan điểm thì chấp nhận, nếu không
thì tránh đi. Tôi cũng chẳng hì hục chì chiết, mà coi đó như là sự hiện hữu
phải có trên tiến trình vận động trí tuệ của con người. Mỗi tư tưởng là một
hương hoa. Như phật chúa lão trang khổng… Nhìn xa hơn, tựu trung của những tư
tưởng này cũng chỉ là một tổng thể, một mục đích cứu cánh là làm thế nào để đưa
cuộc sống con người hoàn thiện. Chỉ có cách lý giải khác biệt mà thôi. Tùy
trình độ cảm nghiệm, mỗi người sẽ lựa chọn để ứng nhập với tư tưởng, cách lý
giải mà mình thích hợp.
Tôi luôn vẩn vơ về giới hạn và vô giới hạn của con người. Như tôi. Mơ
mộng có thể bay vút như sao chổi, nhưng thân xác ù lì bất lực. Rồi nhìn nội tại
cơ chế của thân xác đang sinh động cũng gợi nhiều thắc mắc. Máu lưu thông.
Tim đập nhịp. Buồng phổi co bóp để hít thở. Nó là tôi nhưng ngoài tôi. Tôi
không thể điều động nhịp tim hơi thở của mình theo ý muốn. Con người tôi là
cả một khối kỳ diệu mà trí tuệ tôi không thể nào tìm hiểu được. Nó bị điều động bởi một thế lực siêu nhiên mà tôi chưa nhận ra.
Nghĩ suy có vẻ rối rắm, nhưng qua những xung động thì tôi liền quên. Tôi may
mắn có tâm hồn bén nhạy. Có khả năng được bày tỏ cảm xúc qua chữ nghĩa. Tôi hạnh phúc biết bao.
NGUYỄN ĐỨC BẠTNGÀN
trích tự truyện Thầm Lặng Trời, Thầm Lặng Đất 1994
