Biến cố 1963. Chính quyền miền Nam của tổng thống Ngô Đình Diệm bị cánh quân nhân thuộc hạ lật đổ. Qua cái radio của gia đình, mỗi buổi tối cả nhà theo dõi đài BBC, đài VOA. Bằng phương tiện đó, tôi cũng hiểu biết một phần diễn tiến thời cuộc. Như cuộc tranh đấu của Phật Giáo là chống độc tài gia đình trị, chống kỳ thị tôn giáo. Huế, Sàigòn đã có những ni, sư tự thiêu. Những chuyện này hầu như đã chẳng có âm vang gì với dân làng tôi. Ngày ngày quằn lưng trên cánh đồng. Đêm đêm thắc thỏm theo tiếng chó sủa. Chẳng ai còn hơi sức mà nghĩ đến những chuyện xa xôi. Chỉ có một dấu hiệu duy nhất, là tấm biểu ngữ căng dài ở trên nóc cửa ngôi chùa làng tôi, với giòng chữ “chúng tôi đòi bình đẳng tôn giáo”. Do thanh niên phật tử treo lên.
Khung hình của tổng thống Diệm treo trên vách, trước khi nhập ngũ, anh Cung đã hạ xuống dấu đi. Khi nghe tin ông Diệm bị lật đổ và bị giết chết. Cha đã làm một chuyện khác thường. Ông mang bức chân dung ông Diệm ra lau sạch sẽ rồi treo vào chỗ cũ ngay trên đầu bàn học của chúng tôi. Cha nói nghĩa tử nghĩa tận. Vài hôm sau thì mẹ hạ xuống. Mẹ bảo cha hãy đem cất đi, đừng treo lên nữa mà mang họa.
NGUYỄN ĐỨC BẠTNGÀN
Trích Tự Truyện THẦM LẶNG TRỜI, THẦM LẶNG ĐẤT, 1994
